Từ khi nâng tầm lên đô thị loại 1 trực thuộc Trung ương (năm 1997), Đà Nẵng đã nổi bật lên trên bản đồ hành chính cả nước nhờ tốc độ đô thị hóa chóng vánh và phát triển hạ tầng mạnh mẽ. Giải pháp được địa phương vận dụng, là “đổi đất lấy hạ tầng”.

Điều dễ nhận thấy, là cộng đồng xã hội thời gian qua đánh giá rất cao kết quả vận động đầu tư hạ tầng đô thị tại Đà Nẵng. Đường sá thông thoáng, đi lại tiện lợi, các bờ biển hình thành nhiều khu biệt thự, khu nghỉ dưỡng cao cấp… Tất cả tạo nên dáng vẻ phồn vinh đô hội cho đô thị biển tươi trẻ này.

Các nhà quản lý chính sách địa phương nhìn nhận, thực tế để có những thay đổi tích cực ấy, Đà Nẵng đã vận dụng phương cách thu hút các nhà đầu tư vào hạ tầng xã hội với quan điểm “đổi đất lấy hạ tầng”.

Với mỗi dự án đăng ký đầu tư hạ tầng, địa phương luôn tạo cơ chế, điều kiện thuận tiện để nhà đầu tư hoạt động, khai thác quỹ đất 1 cách hiệu quả. Nhờ đó, chỉ sau 1 thời gian, đặc biệt ở giai đoạn 2003 – 2009, Đà Nẵng đã vươn tầm đầu tư đô thị của mình lên hình ảnh điển hình cả nước.

Tuy nhiên, nhìn lại thực trạng hạ tầng đô thị Đà Nẵng, người ta vẫn nhận ra những điểm bất ổn trong tầm nhìn chiến lược dài lâu. Có thể nói, giải pháp “đổi đất lấy hạ tầng” đã dẫn Đà Nẵng đến 4 khía cạnh khó khăn.

Bất ổn quy hoạch

Điều này đang được chính UBND thành phố Đà Nẵng đánh giá lại, thông qua các biện pháp rà soát bối cảnh quy hoạch chung từ trung tâm đô thị cho đến vùng ven.

Do ưu tiên các dự án đầu tư “đổi đất lấy hạ tầng”, nên bức tranh quy hoạch tổng thể của Đà Nẵng đã không được kiểm soát đồng bộ chặt chẽ.

Đơn cử ở khu vực trung tâm thành phố, đến nay người ta vẫn nhận thấy có quá nhiều dự án “đầu tư lô nhô” không thống nhất chuẩn tầm cao quy hoạch và mẫu kiến trúc chung hiện đại, hợp lý.

Một kiến trúc sư ở viện Quy hoạch xây dựng Đà Nẵng bày tỏ, chưa bao giờ vấn đề không gian ở Đà Nẵng rối ren như hiện nay.

“Tự nhiên bờ tây dòng sông, do tập đoàn Sun Group có dự án Novotel cao ngất mọc lên, mà nhiều cao ốc đầu tư trước đó hóa cụt ngủn, khiến người ta thắc mắc, vậy thật ra Đà Nẵng quy hoạch 2 bờ sông Hàn có độ cao bao nhiêu ?”, vị kiến trúc sư trên nói

Vẫn theo vị kiến trúc sư này, tập đoàn Sun Group đăng ký làm 1 chiếc cầu đi bộ vỏ sò, thành phố liền duyệt đặt thêm 1 dự án cầu ở vị trí đề nghị. Đến khi doanh nghiệp không kịp triển khai, thì lại có hội thảo yêu cầu dừng làm.

“Vậy cụ thể, quy hoạch của địa phương là bao nhiêu chiếc cầu qua sông, dựa vào cứ liệu khoa học nào ?”, vị kiến trúc sư đặt câu hỏi.

Xé lẻ dự án

Hệ lụy kéo theo của công tác quy hoạch “chạy theo nhà đầu tư”, là hạ tầng Đà Nẵng liên tục bị “xé lẻ” vì các dự án nhà đầu tư đăng ký khác biệt nhau, tiến độ triển khai khác nhau, mức độ đầu tư cũng không đồng bộ.

Ngay trung tâm Đà Nẵng, hiện nay có các lô đất “nằm chờ” bao gồm dự án tòa nhà Viễn Đông 64 tầng, dự án khu cao ốc Vũ Châu Long (cũ), tòa nhà do Đông Á Bank đầu tư chưa hoàn thiện…

Liền kề đó, là dự án khu phức hợp Thiên Thanh trên nền sân vận động Chi Lăng, nhiều năm qua vẫn chưa giải tỏa xong. Tất cả khiến người dân ngơ ngác, thực sự không hiểu bao giờ địa phương mới thúc đẩy được các dự án này.

Tình hình thụ động đến mức lãnh đạo ngành điện lực và cấp nước địa phương phàn nàn, thực chất họ cần tính toán dự án bổ sung thêm hệ thống cấp nước và trạm biến áp công suất đến bao nhiêu, thì mới đáp ứng được nhu cầu của các tòa nhà cao tầng vòi vọi chẳng biết khi nào hoạt động.

Nếu ngay từ bây giờ không đầu tư, sau này sẽ không có không gian và điều kiện triển khai, nhưng đầu tư sớm thì hàng tỷ đồng đổ vào hạ tầng chờ đợi như vậy, ai là người chịu bù lỗ chi phí ?

Tổn thất tài nguyên

Điều này rất dễ nhìn thấy, khi hầu hết các dự án “treo” của Đà Nẵng do các doanh nghiệp đăng ký nhưng chậm triển khai, đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ hội khai thác quỹ đất và đầu tư kinh tế địa phương.

Không phải tự dưng lãnh đạo Thành ủy Đà Nẵng phải đề nghị soát xét ngay tình hình triển khai các dự án đầu tư ở vùng bán đảo Sơn Trà, khi có quá nhiều mảnh đất được đăng ký xong lại bỏ hoang trống.

Trong khi đó, do có quá nhiều dự án đăng ký làm khu nghỉ dưỡng, mà bờ biển Đà Nẵng bị đánh giá là phân lô toàn vẹn, không còn bãi tắm cho người dân. Tài nguyên bờ biển và điều kiện phục vụ nhân dân như thế rõ ràng bị tổn thất.

Một bài học thực tế “cay đắng” của Đà Nẵng hiện đang phải “trả giá”, là dự án “lấn biển Thanh Bình” do 1 tập đoàn Hàn quốc triển khai nhiều năm rồi.

Đến khi nhà đầu tư bế tắc tài chính, thì toàn bộ 1 vùng vịnh Đà Nẵng “đứng sựng”, bờ biển bị che chắn không biết đến khi nào tháo gỡ và người dân không biết sẽ có tiếp theo bài toán quy hoạch gì.

Phương hại kinh tế

Tổng hòa các mặt bất lợi đã nói, Đà Nẵng còn phải đối mặt với câu hỏi giá trị kinh tế hạ tầng đã bị các nhà đầu tư “chiếm dụng” đến bao nhiêu, và theo đó các lợi ích về mặt kinh tế đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Báo chí từng có nhiều bài viết phân tích về tình trạng các dự án “đất vàng” ở Đà Nẵng được “trao rẻ” cho nhà đầu tư, để sau đó được “nhượng” lại, thu lợi nhuận rất nhiều.

Thực trạng này, nhiều doanh nghiệp và người dân Đà Nẵng cũng luôn thắc mắc, nhưng chung quy chỉ vì quan điểm “đổi đất lấy hạ tầng” nên mọi tranh luận đều phải gác lại lặng yên.

Rõ ràng trong sách lược phát triển của Đà Nẵng, quan điểm “đổi đất lấy hạ tầng” đã chứng minh được tính ưu việt nhất định trong bối cảnh ngắn hạn.

Nhưng cho đến nay, khi diễn biến đầu tư kinh tế ngày càng phức tạp, nên chăng đến lúc địa phương cần xem xét lại giải pháp của mình, chấn chỉnh lại tình hình 1 cách hợp lý hơn.

Bài toán “đổi đất lấy hạ tầng” xem ra cần phải có sự điều chỉnh hợp lý để Đà Nẵng không phải tổn thất hơn nữa !