Vấn đề đang tranh luận gay gắt là vốn ở đâu, vay ở đâu, vay lúc nào. Như vậy Bộ GTVT cần phải làm rõ tính hiệu quả.
Không phải cứ muốn là được
Ngày 12/9, tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thứ trưởng GTVT Nguyễn Ngọc Đông đã khẳng định toàn tuyến đường sắt đôi tốc độ cao, khổ 1.435 mm trên trục Bắc – Nam sẽ hoàn thành vào năm 2050.
Theo đó, dự kiến năm 2018, Bộ sẽ trình Chính phủ thẩm định, sau đó trình Quốc hội phấn đấu thông qua chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trước 2020.
Trước đó, Ban quản lý Dự án đường sắt cao tốc Bắc –Nam cũng đã có đề xuất lên Bộ GTVT 5 mốc thời gian trong kế hoạch hoàn thiện nghiên cứu tiền khả thi của dự án này, bắt đầu tư 2017.
Trước thông tin trên, trao đổi với Đất Việt, chuyên gia giao thông, TS Phạm Sanh cho biết: “Kế hoạch và mốc tiến độ thường được đơn vị giao thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư xây dựng dựa trên quy hoạch, chương trình phát triển ngành đường sắt đã được phê duyệt.
Nếu không lầm thì mốc thời gian báo cáo ra Quốc Hội trong năm 2020, như vậy nếu kịp báo cáo Quốc Hội vào tháng 4/2019 thì quá tốt.
Tất nhiên, các mốc tiến độ chi tiết như lựa chọn Nhà thầu tư vấn trong năm 2016, hoàn thành báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trong năm 2017, các bước lấy ý kiến thẩm định phê duyệt cấp Chính Phủ trong năm 2018…, thì tùy thuộc rất nhiều vào công tác chuẩn bị và năng lực của Ban quản lý dự án đường sắt, đặc biệt là kinh nghiệm năng lực của Nhà thầu Tư vấn được chọn.
Tôi chỉ phân vân 2 việc: Thứ nhất, sao lại gọi là hoàn thiện báo cáo nghiên cứu tiền khả thi mà không gọi thẳng là báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, vì dù trước đây Bộ GTVT có làm nghiên cứu tiền khả thi rồi nhưng chưa thông qua được Quốc Hội thì cũng phải làm lại, có thể sử dụng lại một số tài liệu, nghiên cứu lần trước.
Hơn nữa, nếu hợp đồng với một nhà thầu Tư vấn mới, nhiệm vụ nghiên cứu phải độc lập rõ ràng, để nhà thầu này có trách nhiệm toàn diện trước Bên A và Pháp luật với chất lượng sản phẩm nghiên cứu của mình.
Thứ hai, các nội dung của đề cương và dự toán, cũng chưa rõ, như vậy thúc ép Bộ GTVT duyệt sớm, cũng sẽ gây ra nhiều rủi ro và bất lợi sau này”.
Bên cạnh đó, theo ông Sanh, kinh nghiệm thế giới, với các dự án tầm cỡ thế này, đề cương và dự toán vô cùng quan trọng, mang tính quyết định đến chất lượng và tiến độ nghiên cứu tiền khả thi. Ngay cả việc thất bại khi đưa ra Quốc Hội lần trước, có lỗi nóng vội sơ sài này.
“Theo tôi, hiện nay, đường sắt VN đã quá lạc hậu trì trệ so với thế giới, ngay cả so với các phương thức vận tải khác trong nước. Thế giới vẫn sử dụng nhiều phương thức vận tải trong phục vụ vận chuyển hành khách, tùy cự ly xa gần, tùy thu nhập và nhu cầu từng giới, tùy mục tiêu đi lại.
Đường sắt vẫn là phương thức vận chuyển số đông hành khách có cự ly trung bình 500km, sau này lên 1000km nhờ đường sắt cao tốc, xuất phát từ an toàn cao và giá vé hợp lý.
Đường sắt Việt Nam vẫn độc đạo vẫn 50km/giờ vẫn chạy một lèo từ Nam chí Bắc, đến lúc cũng phải nghĩ đến gần giống người ta, trước mắt cũng được 100km/giờ, tiến đến lâu dài đi từ TPHCM ra Hà Nội, về lại được trong ngày, người Nha Trang có thể vào Sài Gòn làm việc, đi về thoải mái.
Việt Nam cũng đã nằm trong Top các quốc gia có thu nhập trung bình, thấp kém gì nữa đâu?”, ông Sanh chỉ rõ.
Tất nhiên, theo vị chuyên gia trên, không phải cứ muốn là được, phải có lộ trình, phải làm theo chiến lược quy hoạch đã được phê duyệt, phải nghiên cứu đầy đủ tính khả thi.
Theo ông, vấn đề đang tranh luận gay gắt là vốn ở đâu, vay ở đâu, vay lúc nào. Như vậy cần làm rõ tính hiệu quả.
Và hay nhất, Bộ GTVT nên chứng tỏ cho được hiệu quả của ngành đường sắt hiện nay, mạnh dạn cải cách thay da đổi thịt ngành đường sắt, sẽ là cơ sở cho nguồn vốn xã hội hóa, cho các nhà đầu tư tài trợ nước ngoài, và cũng sẽ là số liệu đầu vào cho luận chứng tính khả thi của Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trình ra Quốc Hội vào năm 2019.
Không nên sử dụng nhà thầu tư vấn Trung Quốc
Ở góc độ khác, khi nói về lựa chọn công nghệ, là người có nhiều kinh nghiệm, ông Sanh nhấn mạnh: “Trung Quốc là công nghệ gì, không nên vơ đũa cả nắm nói là không tốt. Phát triển đường sắt tại TQ cũng đang có hạng nhất nhì thế giới, nhưng một số dự án đường sắt ra nước ngoài đang bị “tẩy chay”.
Hiện nay, do các dự án Trung Quốc đầu tư vào VN, cũng như các dự án có dính dấp với tư vấn, nhà thầu TQ đều có vấn đề này hoặc vấn đề khác, chưa thấy có sự cải thiện tích cực.
Tin tức thời sự